Van Kalesi'nin güneyinde yer alan Eski Van Şehri, tarihi boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış önemli bir yerleşim alanıdır. Urartular, Ahlatşahlar, Eyyubiler, İlhanlılar, Anadolu Selçukluları, Akkoyunlular ve Osmanlı İmparatorluğu dönemlerinde çeşitli işlevler üstlenmiş olan bu bölge, günümüzde yapılan arkeolojik kazılar sayesinde geçmişteki yaşam hakkında önemli ipuçları sunmaktadır. Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın izniyle, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü'nden Prof. Dr. Gülsen Baş Terzioğlu'nun liderliğindeki bir ekip, 2022 yılından bu yana bu tarihi alanda kapsamlı kazı çalışmaları yürütmektedir. Bu çalışmaların amacı, bölgedeki tarihi yapıları gün yüzüne çıkarmak ve turizme kazandırmaktır.

Kazı çalışmaları sırasında, 20 kişilik uzman ekip, geçmiş dönemlere ait birçok önemli bulguya ulaşmıştır. Bu buluntular arasında Osmanlı dönemine ait pazar yeri, 150 yıllık Osmanlı kışlası, yanmış evrak ve kumaş parçaları, cam bilezik parçaları, boncuklar, bronz sikkeler ve tütün lüleleri bulunmaktadır. Son olarak, Osmanlı kışlasının güney surlarla birleştiği noktada tespit edilen bir "oyun taşı," dikkat çekici bir keşif olmuştur. Bu taş, tarih boyunca birçok kültürde oynanan ve stratejik düşünmeyi geliştiren bir oyun olan "dokuz taş" oyununa aittir. Kazılarda elde edilen bulgular, bölgenin zengin kültürel geçmişini gözler önüne sermektedir.

Prof. Dr. Terzioğlu, Eski Van Şehri'nin tarih boyunca önemli bir yerleşim yeri olduğunu belirtmektedir. Gerçekleştirilen kazılarda, şehrin geçmişine dair önemli bulgular elde edildiğini ifade eden Terzioğlu, bu yılın çalışmalarıyla birlikte özellikle güneybatı burçlarına odaklandıklarını belirtmiştir. Geçen yıl Osmanlı dönemine ait pazar yerinin ortaya çıkarılması, şehrin ticari yaşamı hakkında önemli bilgiler sunmaktadır. Kazı alanında elde edilen cam eserler, tütün lüleleri ve yanmış evraklar gibi buluntular, bölgenin tarihine ışık tutmaktadır.

Kışlanın yapısal özellikleri de kazı çalışmalarında gün yüzüne çıkartılmıştır. Sultan Abdülaziz döneminde inşa edilen kışlanın giriş cephesi, çalışmalar sırasında önemli ölçüde ortaya çıkarılmıştır. Giriş bölümünde bulunan görkemli taç kapı, kışlanın önemli bir geçiş noktası olduğunu göstermektedir. Prof. Dr. Terzioğlu, kışlanın güney kısmındaki birimlerin revir olarak kullanıldığına dair bulgular elde ettiklerini belirtirken, başka bir bölümde yoğun şekilde yanmış evrak parçalarının bulunmasının buranın bir evrak kayıt odası olarak işlev gördüğünü düşündürdüğünü ifade etmiştir. Bu bulgular, Osmanlı'nın askeri yaşamı hakkında geniş bir perspektif sunmaktadır.

Kazılarda bulunan oyun taşı ise, kışlada askerlerin stratejik ve taktik becerilerini geliştirmek amacıyla oyun oynadıklarını ortaya koymaktadır. Prof. Dr. Terzioğlu, bu taşın milattan önce 2000'li yıllara kadar izleri sürebilen "dokuz taş" oyununa ait olduğunu ve Anadolu ile dünyanın farklı bölgelerinde de benzer örneklerinin bulunduğunu aktarmaktadır. Oyun taşının iç içe geçmiş üç dikdörtgenden oluştuğunu ve bu dikdörtgenlerin düz çizgilerle birbirine bağlı olduğunu belirten Terzioğlu, buluntunun tarih boyunca stratejik düşünmeyi geliştirmeye yönelik bir araç olarak kullanıldığını vurgulamaktadır.

Van'daki kazı çalışmalarının sonucunda elde edilen bulgular, yalnızca tarihsel bir değer taşımakla kalmayıp, aynı zamanda bölgedeki turizm potansiyelini de artırma noktasında önemli bir rol oynamaktadır. Eski Van Şehri'nin tarihi yapıları, kültürel mirasın korunması ve gelecek nesillere aktarılması açısından büyük bir öneme sahiptir. Ulu Cami, Kızıl Minareli Cami, Abbas Ağa Camisi, Hüsrev Paşa Hanı ve güney surlarda devam eden restorasyon çalışmaları, bu tarihi yapıları yeniden hayata geçirerek, turizme kazandırmayı hedeflemektedir.

Sonuç olarak, Van'daki Osmanlı kışlasında yapılan kazılar, geçmişe dair önemli bulguların ortaya çıkmasını sağlamış ve bölgenin tarihine ışık tutmuştur. Kazılarda bulunan oyun taşı gibi ilginç keşifler, Osmanlı askerlerinin yaşam tarzı ve stratejik düşünme becerileri hakkında yeni bilgiler sunmaktadır. Bu çalışmaların devam etmesi, hem bilim dünyası hem de tarih meraklıları için büyük önem taşımaktadır. Ayrıca, bölgenin turizm potansiyelinin artmasıyla birlikte, Van'ın tarihi ve kültürel mirası gelecek nesillere aktarılacak ve daha geniş kitleler tarafından tanınacaktır.